31 Ekim 2025

İnsan Beyni 11 Boyutta Yapılar Oluşturuyor;


Beynimiz, kimsenin hayal edemeyeceği kadar karmaşık bir şey yapıyor olabilir. İsviçre'deki Mavi Beyin Projesi'nden bilim insanları, insan beyninin on bir boyuta kadar çalışabilen karmaşık yapılar inşa ettiğini keşfettiler. Fiziksel anlamda değil, nöronların birbirine bağlanma, etkileşim kurma ve bilgiyi işleme biçiminde.

Araştırmacılar, gelişmiş matematiksel modeller kullanarak nöronların "klikler" olarak bilinen sıkı sıkıya bağlı gruplar oluşturduğunu keşfettiler. Bu klikler birbirine bağlandığında, yalnızca çizgiler veya kareler değil, karmaşık çok boyutlu yapılar olan geometrik şekiller oluştururlar. Ne kadar çok nöron dahil olursa, boyutluluk o kadar yüksek olur. Bazı durumlarda, ağlar beynin mikroskobik mimarisi içinde 11 boyuta kadar ulaşan çerçeveler oluşturmuştur.

Beyin bilgi aldığında, bu yüksek boyutlu ağlar saniyenin çok küçük bir kısmında belirip kaybolur; tıpkı neredeyse anında oluşan, iletişim kuran ve yok olan karmaşık üç boyutlu heykeller gibi. Bu süreç, nasıl bu kadar verimli düşündüğümüzü, hatırladığımızı ve karar verdiğimizi açıklıyor olabilir. Bu, geleneksel sinirbilimin sınırlarının ötesine geçen, canlı bir desen senfonisidir.


23 Ekim 2025

16 Ekim 2025

Yüksek oleik, orta oleik ve normal yağ

Aspir, ayçiçeği ve kanola yağları, yağdaki oleik asit miktarına bağlı olarak yüksek oleik, orta oleik ve düşük oleik (linoleik) olmak üzere iki versiyonda satılmaktadır. Yağ asidi içeriğindeki bu farklılıklar, bu yağların elde edildiği bitkilerdeki doğal genetik çeşitliliklerden kaynaklanmaktadır. Bu farklılıklar, geleneksel bitki ıslah yöntemleriyle daha da artırılmıştır.

Düşük oleik yağlar, düşük miktarda oleik asit içerir - genellikle yaklaşık %20 oleik asit. Düşük oleik (linoleik) kanola, aspir ve ayçiçeği yağları, özellikle linoleik ve linolenik asitler olmak üzere, büyük miktarda çoklu doymamış yağ asitleri içerir. Çoklu doymamış yağ asitleri beslenme açısından önemlidir, ancak depolandıklarında oldukça çabuk bozulurlar ve ısıtıldıklarında hızla parçalanırlar.

Orta oleik yağlar yaklaşık %50 ila %65 oranında oleik asit içerirken , yüksek oleik yağlar genellikle %70 veya daha fazla oleik asit içerir. Bu yağlar, yaklaşık %70 oranında oleik asit içeren zeytinyağına iyi birer alternatiftir. Tekli doymamış bir yağ asidi olan oleik asit açısından zengin yağlar, mutfakta kızartma ve soteleme için kullanıldığında o kadar hızlı bozulmaz. Sabunda daha iyi sonuç verirler çünkü bozulmaya (DOS, korkulan turuncu lekeler olarak da bilinir) daha az eğilimlidirler.

Farkı nasıl anlarız?

Etikette "kızartma veya soteleme için uygundur", "yüksek sıcaklık" veya hatta "yüksek oleik" gibi ifadeler olup olmadığını kontrol edin. Bunların hepsi, yağın orta veya yüksek oleik türde olduğunu gösterir. Böyle faydalı bir bilgi görmüyorsanız, cevabı bulmak için besin değerlerine dikkatlice bakın.

Örneğin, bir şişe aspir yağının üzerindeki besin bilgileri şunu gösteriyor: